HOFMANCLAN - Welkom op de site van de familie Hofman

Ik mag jullie iets vertellen over de tijd dat ik zelf nog op school zat, nou laat ik jullie dan eerst vertellen dat ik weinig te vertellen heb want wij hebben veel geleerd vroeger op school maar praten of vertellen was er niet bij, stil zijn en mondje dicht, zo was dat toen. Spreekbeurten en kringgesprekken kenden wij niet.... maar schrijven heb ik wel geleerd en daarom heb ik dingen, die ik me nog herinner van 65 jaar geleden opgeschreven.

Zo noemde je dat toen: lagere school. Jullie zitten op de basisschool in groep 6 of 7 maar wij zaten dan in klas 4 en 5. Jullie gaan, als je 4 bent al naar de basisschool maar toen wij 4 of 5 waren konden we wel naar de kleuterschool (nu noem je dat groep 1 en 2) maar dan moest je wel naar de openbare (ben ik ook geweest hoor!) want de Chr. scholen in Tweede mond hadden nog geen kleuterscholen. Ik woonde achter in de Kieln en ging, toen ik 6 was, naar de Chr.nat school, Exloërkijl-zuid. De school staat er nog. Onze school had 4 lokalen en in iedere lokaal zaten 2 klassen, klas 1en2, klas 3en4, klas 5en6 en toen had je ook nog klas 7en 8! Nu gaan jullie in september naar de basisschool (als je in groep 3 komt) maar wij begonnen in mei.

Ik was 6 jaar en mocht in mei 1944 naar school. Dat was toen we oorlog hadden met Duitsland. Jullie hebben op de T.V. vast al vele oorlogen gezien, schietende soldaten en mensen die moeten vluchten maar........zo was het bij ons gelukkig niet! In de grote steden en op nog wel meer plaatsen was dat wel anders maar wij liepen gewoon langs de straat naar school en ik kan me bijna niet herinneren dat ik hier soldaten heb gezien. Je kon wel merken dat het oorlog was: op school was gebrek aan papier en potloden en pennen en dan moesten we op leitjes schrijven. Met griffels deed je dat. Hebben jullie wel eens leitjes en griffels gezien? Vast wel.

Toen ik naar school ging kwam ik bij een juf in de klas, juf Nellestein heette ze. Ik denk dat er wel 20 kinderen in de eerste klas zaten en wij zaten in een lokaal waarin ook de tweede klas zat, die juf moest dus les geven aan 35 tot 40 kinderen! We begonnen altijd met het zingen van een lied, een psalm meestal, dan ging juf bidden en iedere morgen vertelde ze een verhaal uit de bijbel, dat vond ik mooi. En die juf heeft mij ook leren schrijven, lezen en sommetjes maken en.........vanaf de tweede klas heeft ze mij ook nog leren handwerken en dat vond ik toen helemaal niet leuk, moest je met die kleine handjes leren breien en toen had je nog geen plastic breinaalden maar stroeve dingen die gingen roesten....en leuke dingen maken was er niet bij want het was immers oorlog, er was in de winkels geen fatsoenlijke garen of stof te koop........en ik vond het ook nog's gemeen, omdat de jongens niet hoefden handwerken, die gingen naar huis terwijl de meisjes na schooltijd nog een uur hard moesten werken. Gelukkig is dat nu anders!

De eerste en de tweede klassers waren 's woensdagsmiddags vrij maar vanaf de derde klas gingen we 5 hele dagen naar school en in het weekend waren we nog niet helemaal vrij want dan moesten we een versje leren, meestal een psalm en die 's maandagsmorgens om de beurt opzeggen. Het waren moeilijke versjes, woorden die ik toen niet begreep maar nu ik oud ben zing ik ze nog wel eens zoals ik ze toen op school heb geleerd! 't Hijgend hert der jacht ontkomen, schreeuwt niet sterker naar 't genot van de frisse waterstromen.............begrijpen jullie dat? Of: Heer, ai maak mij Uwe wegen door Uw woord en geest bekend........Met zo'n lied begonnen wij dus elke dag....

We hadden 's morgens ook speelkwartier:weten jullie wat dat was?????? Pauze!
We gingen dan naar buiten om te spelen.We deden tikkertje of gingen knikkeren of hinkelen of kaatsen, als iemand tenminste kaatsenballen had want ook die waren door die rottige oorlog niet in de winkels te koop en knikkers bijna ook niet. We deden nog wel meer spelletjes maar ik denk dat jullie niet weten waar ik het over heb als ik zeg: bokkie springen, bok-bok houveul horens? of kedde,komme,schere of ringerouwe-ringerouwe??? En doen jullie nog wel eens het kringspelletje: zakdoekje leggen??

We gingen dus in Mei naar school en kregen onze eerste rapport in augustus en dan begon ook onze grote vakantie. Wat denk je:hoeveel weken wij dan vrij waren? Volgens mij waren dat er 2! Later werden dat er misschien 3 maar zoveel weken als jullie nu hebben.....was trouwens ook nergens voor nodig want niemand ging nog op vakantie, ja, misschien een keertje uit logeren bij familie, dicht in de buurt.........In januari kregen we onze tweede rapport en in mei de derde en dan stond er bij of je was blijven zitten of overging naar de volgende klas! Bevorderd, stond er dan!! Die rapporten van ons waren zo groot als een ansichtkaart, wel even wat anders dan die jullie nu krijgen. Achter ieder vak stond 1 cijfer dus: gedrag 8, bijbelse geschiedenis 7, lezen 6, schrijven 5, rekenen 6, ned.taal 7, vad.gesch.5, aardrijksk.4 en dan voor de meisjes nog een cijfer voor handwerken. En dan wisten je ouders genoeg!

Het tweede jaar dat ik naar school ging werd een feestjaar: het was afgelopen met de oorlog, bevrijdingsfeest dus, wij mochten het Wilhelmus weer zingen en: wij leven vrij, wij leven blij op Neerlands dier'bre grond en nog een heleboel oranjeversjes (oranje boven, b.v.) die we in de oorlog niet mochten zingen. Als ik me goed herinner zijn we, omdat het feest was, op versierde pramen (zo heetten de boten in die tijd) door de Exloërkijl en Tweede mond en ook nog naar de Boermastreek gevaren (dat kon toen omdat hier nog kanalen lagen, die 40 jaar geleden zijn dichtgegooid). We hebben's middags spelletjes gedaan, zoals zaklopen, koekhappen en veel meer! En in september weer zo'n feest want toen bestond onze school 25 jaar, toen zijn we op versierde boerenwagens met paarden ervoor door de straten van Tweede mond gereden, dat wil zeggen:door de Exloërkijl, langs het Zuiderdiep, heen en terug en over de tuinbouwstraat naar de Boermastreek en dan had je alle straten ook al gehad! Er was poppenkast achter de school, Jan Klaassen en Katrijn en we deden weer spelletjes. Geweldig vonden we dat. We waren ook niet veel gewend, schoolreisjes hadden we niet vanwege de oorlog, er waren misschien wel bussen maar geen benzine en op kamp naar Ameland??

Gelukkig was de oorlog voorbij, nu kon het alleen maar beter worden! Maar het heeft nog wel een paar jaar geduurd voordat er weer fatsoenlijke schriften en kladblokken en ander schrijfgerei en garen en andere spulletjes die je bij handwerken moest gebruiken te koop waren. Maar zoals jullie wel eens schoenendozen hebben gevuld met leuke dingetjes voor kinderen in oorlogslanden, zo kreeg onze school na de oorlog pakketten met schriften en misschien ook nog wel andere dingen, uit Canada! Als wij dan een nieuwe schrift van de meester kregen lazen we: from the children of Canada, want dat stond erop! Leuk toch, konden we weer fatsoenlijk schrijven, met onze kroontjespennen en inkt uit de inktpotten die in onze bankjes zaten (hebben jullie vast wel eens gezien in een museum ergens, of op T.V). In onze vakken hadden we allemaal een inktlap, die was van lapjes stof gemaakt, die legden we dan naast het inktpotje en daar legden we onze pen op en daar maakten we hem ook aan schoon.

Ik heb jullie al verteld dat we naar school liepen en de meeste kinderen kwamen op klompen, schoenen droeg je bijna alleen op zondag. Je mocht je klompen in de klas niet aanhouden, die deed je op de gang uit en zette ze onder de kapstok waar ook je jas hing. In iedere lokaal stond een hele grote kachel en die moest 's winters zorgen dat we allemaal warm bleven, centrale verwarming hadden we nog niet en weet je wat we ook niet hadden? Waterleiding, water uit een kraan, dat was toch erg.............want wat hadden we soms een verschrikkelijke dorst! Er stond wel een pomp voor de school maar als er geen regen kwam, kwam er ook geen water uit de pomp en het was ook niet zo dat als we dorst hadden en de meester vroegen of we water mochten drinken dat hij dan zei: loop maar naar de pomp. Als ik nu zie hoe de kinderen en niet alleen kinderen, altijd maar een blikje of een pakje of flesje drinken of de kraan binnen handbereik hebben denk ik vaak: een wonder dat wij vroeger niet uitgedroogd zijn. Tussen de middag,dat was van kwart voor 12 tot kwart over 1 gingen de meeste kinderen naar huis om te eten maar kinderen die van ver kwamen, b.v. van de Boermastreek, hadden brood bij zich en 's winters als er veel sneeuw lag of het was erg koud bleven er wel meer kinderen over. Boterhammen die je bij je had zaten of in een koekjestrommel of in een papieren zak, waar je moeder suiker of koekjes in had gekocht bij de kruidenier, die bewaarde je altijd. Plastic broodtrommeltjes of plastic broodzakjes waren er toen nog niet, we hadden nog nooit van plastic gehoord! Je zag bij de weg dan ook nooit weggegooide plastic zakken of flesjes of blikjes of pakjes waar we nu uit drinken want die waren er gewoon niet!

Ik heb jullie al verteld dat we in klas 1 en 2 een juf hadden, dat was altijd zo en in klas 3 en 4 en ook in de volgende klassen hadden we meesters, die moesten ons de vaderlandse geschiedenis vertellen, jaartallen moesten we met de hele klas opdreunen:
754 Bonifatius bij Dokkum vermoord,
1600 slag bij Nieuwpoort,
nou er zijn leukere dingen en aardrijkskunde kregen we toen ook, was ook niet mijn lievelingsvak! Toen ik in klas 4 zat hadden we een meester, meester Bos, die viool speelde,die nam hij mee naar school en als we dan moesten zingen speelde hij daarop, dat was wel leuk. En toen ik in de vijfde klas zat kreeg onze school een nieuwe hoofdmeester, na meester Brouwer kwam meester Postma, van hem herinner ik me dat hij ons tweestemmig leerde zingen, klonk heel mooi hoor! Mijn oudste broer en ik hebben altijd in dezelfde klas gezeten en als we dan thuis kwamen zongen we voor onze ouders en de jongere broertjes tweestemmig het lied dat meester ons die dag had geleerd. Wij trots natuurlijk en onze ouders, denk ik, ook!

Toen ik in de zesde klas zat, wat nu groep 8 is, kregen we een juf erbij, speciaal voor het handwerken, juf Pranger heette ze. De juffrouw van de eerste en tweede klas hoefde dat toen niet meer te doen. Ik denk dat er van de juffen en meesters waarvan ik les heb gehad niemand meer leeft, al weet ik dat niet zeker, behalve die handwerkjuf, zij leeft nog wel en komt zaterdag ook naar de reünie. Ik weet dat van haar omdat wij sinds anderhalf jaar in dezelfde flat in Emmen wonen en elkaar af en toe wel zien.

Twee vakken heb ik nog niet genoemd: tekenen en gymnastiek. Dat waren blijkbaar niet zulke belangrijke vakken want die stonden ook niet op onze rapporten, daar kregen we geen cijfer voor maar we hadden elke week wel tekenen. En gymnastiek was toen denk ik nog niet verplicht op school. De meester deed met ons achter de school wel eens een balspel, trefbal of slagbal maar pas toen er een gymnastiekgebouw kwam op het sportveld, gingen we daar af en toe naar toe om te gymnastieken, tenminste........als iedereen een fiets bij zich had, want dat was ook zoiets, niet iedereen had een fiets, er was oorlog geweest en het was ook nog eens een hele armoedige tijd! Was er weer een beetje te koop in de winkels.......hadden je ouders geen geld om iets te kopen.

Toen ik de zesde klas had doorlopen, want zo zei men dat vroeger, zij heeft de zesde klas doorlopen en is bevorderd naar klas zeven, kon je kiezen wat je verder ging doen:of op de lagere school blijven en de zevende en achtste klas afmaken of naar een andere school, naar de huishoudschool, de U.L.O., de ambachtschool of de H.B.S. Sommige kinderen bleven op de lagere school maar de meeste gingen toch naar Musselkanaal of Emmen om daar verder te leren. Je zat dan nog wel van mei tot september in de zevende klas omdat al die andere scholen in september begonnen.

Het was toen 1949 en in dat jaar, in de zomer, hadden we onze eerste schoolreis. Met een paar bussen vol kinderen en ouders zijn we uit geweest, we zullen vast wel ergens in een speeltuin zijn geweest, dat weet ik niet meer, wel dat we op het strand bij Harderwijk kwamen en die grote plas water zagen, het IJsselmeer. Het was een behoorlijke warme dag en wat is er nou lekkerder dan even in het water te spartelen, kleren uit en in je onderbroekje het water in, het krioelde van de kinderen, je kon heel ver het water inlopen, het kwam niet hoger dan je knieën, wat hebben we genoten....en wat dacht je van de ouderen? Die genoten net als wij. Sommige mannen gingen in hun lange onderbroek het water in en anderen in hun hemd die ze van onderen met een veiligheidsspeld hadden vastgemaakt! Wat jammer, dat daar geen foto's van gemaakt zijn!! We hadden natuurlijk geen handdoeken of droge kleren bij ons, we wisten immers niet dat we zouden gaan zwemmen, dus iedereen trok z'n rokje, broekje, bloesje weer over zijn of haar natte onderbroek en zo stapten we weer in de bus.We zijn allemaal met een natte kont weer in Tweede mond teruggekomen!

En dat was dan denk ik ook het einde van mijn lagere schooltijd!